روغن نباتی یکی از مواد غذایی پر مصرف می باشد که در اکثر غذاها از آن استفاده می شود به همین دلیل بهتر است از مراحل تولید آن اطلاعاتی داشته باشید. روغن به آن دسته از از مواد گفته می شود که مایع هستند و قابلیت مخلوط شدن با آب را ندارند. روغن ها از تری گلیسرید، مونوگلیسیرید و دی گلیسیرید تشکیل می شوند و به دلیل وجود چربی های اشباع نشده در دمای اتاق به شکل مایع هستند، این روغن ها برای پخت و پز مورد استفاده قرار می گیرند، برخی از این روغن ها نیز مخصوص انواع سالادها می باشند. روغن های نباتی همان روغن های گیاهی می باشند که از دانه ها یا گیاهان استخراج می شود، برخی از این روغن ها به صورت طبیعی مناسب مصرف انسان نیستند و باید طی فرایندهای به خصوصی برای استفاده آماده شوند مانند روغن پنبه دانه و روغن دانه شلغم. روغن نباتی از استرهای گلیسیرین و مخلوطی از انواع اسیدهای چرب می باشند، این نوع روغن ها همانند دیگر چربی ها در آب حل نمی شوند اما در برخی حلال های آلی محلول هستند. روغن های نباتی را معمولا از دانه های پنبه، شاهدانه، خردل، کانولا، کنجد، آفتاب گردان و دانه انگور می گیرند. همچنین روغن بادام، زیتون، بادام زمینی، کرچک، نارگیل و ... نیز از زیر مجموعه های روغن نباتی هستند.
دستگاه های استفاده شده در مراحل تولید روغن نباتی
مراحل تولید روغن نباتی به طور کل در پنج طبقه جای می گیرد که در این چند طبقه از دستگاه های زیر استفاده می کنند:
- داستگاه توزین دانه
- مکنده هوا
- دستگاه بوجاری
- آهن ربا
- دستگاه سنگ گیر
- کاندیشینر(دستگاه نرم کن دانه)
- جت درایر(خشک کن سریع)
- دستگاه جدا کننده پوسته
- گرم کن هوا
- دستگاه خرد کن دانه
- فلیکر(پرس پرک کن)
- کوکر(دیگ پخت)
- پرس مارپیچ
- دستگاه آسیاب پوسته
- دستگاه لرد گیر
- مخزن جدا کننده روغن
- دستگاه کنترل و شیرهای بخار
مراحل مختلف تولید روغن نباتی
- روغن کشی: ابتدا از کلیه دانه های روغنی موجود سویا، کنجد، کلزا، گلرنگ و ... روغن را حاصل می کنیم و پس از جدا کردن روغن از دانه، مواد دیگر آن را اعم از پوسته و کنجاله را که در فرایند تولید شده اند برای مصارف دام و طیور مورد استفاده قرار می دهیم. روش های استخراج صنعتی روغن از دانه های روغنی عبارتند از: روش فشار غیر مداوم، اکسپلر(روش فشار مداوم)، اکستراسیون(استخراج مداوم) و روش استخراج غیر مداوم که هرکدام از این روش ها کاربرد و کارایی خاص خود را دارند.
- تصفیه خانه: دومین مرحله تصفیه خانه است که شامل خلط گیری( صمغ گیری) می باشد، جدا کردن ناخالصی ها به صورت مکانیکی این مرحله از اولین مراحل خلط گیری است که قسمتی از آن به صورت امولسیون و یا محلول در آب می شوند، به طور کلی صمغ ها به دو دسته محلول و نامحلول در آب تقسیم می شوند، صمغ گیری معمولا در دمای 80-90 درجه سانتی گراد انجام می شود اگر حرارت بالاتر رود ته نشینی به صورت کامل انجام نمی شود.
- خنثی سازی روغن: در این مرحله صمغ و اسیدهای چرب آزاد شده روغن طی فرایند خاصی و با استفاده از چند دستگاه سانتریفوژ روغن جدا می شوند.
- رنگبری: در روغن رنگ هایی شامل کاروتنوئید، کلروفیل و کاروتن وجود دارد که با استفاده از خاک رنگبری روغن بی رنگ می شوند، رنگبری خود شامل چند مرحله می باشد.
خطوط بو گیری: وظیفه آن بوگیری و حذف برخی مواد است که باید از روغن جدا شوند.
خط وینترایزر: برای حذف تری گلیسریدهای سنگین خوراکی است.
خط هیدروژیناسیون: این قسمت برای جامد کردن روغن مایع مورد استفاده قرار می گیرد.
خط پست بلیچ: برای حذف فلزات سنگین از جمله نیکل - مخزن روغن تصفیه شده: بعد از اتمام مراحل تصفیه و تولید روغن به این مخازن منتقل می شود.
- پرکنی و بسته بندی: آخرین مرحله که با استفاده از دستگاه های تمام اتوماتیک در بسته بندی های مختلف و آماده پر می شوند.