در عصر حاضر استفاده از روغن های گیاهی بسیار به دلیل تاثیر شگرفی که در سلامتی انسان دارند، بسیار باب شده است. از این روغن های گیاهی علاوه بر مصارف خوراکی و پخت و پز، برای درمان بسیاری از بیماری ها از قبیل: درد گوش، بیماری های پوستی و .... استفاده می شود. عملیات استخراج روغن از دانه های گیاهی در قدیم الایام در خانه ها و با روش های سنتی انجام می شد اما در حال حاضر با اندک تغییراتی، با روش های جدید و با راندمان بالاتر صورت می پذیرد. در گذشته برخی از روغن های گیاهی به دلایل مختلف بسیار گران بود و تنها ثروتمندان، توان خرید و استفاده از آن ها را داشتند. اما امروزه با پیشرفت علم و پی بردن به خواص شگفت انگیز روغن های مختلف بر زیبایی و سلامت پوست و بدن انسان، روغن های گیاهی در حجمی بالا تولید و برای مصارفی مثل پخت و پز و استفاده در صنعت تولید لوازم بهداشتی و آرایشی بکار گرفته می شوند. روغن گیری به روش های مختلفی انجام می شود که در یک دسته بندی کلی می توان آن را به روغن گیری به روش صنعتی و روغن گیری سنتی تقسیم نمود که روش های انجام روغن گیری به شکل صنعتی و مدرن با استفاده از دستگاه روغن گیری و به دو روش پرس گرم و پرس سرد دسته بندی می شوند. در این مقاله از بکردانه روش های مختلف روغن گیری را شرح می دهیم.
روغن گیری به روش سنتی
روغن گیری سنتی در زمان های قدیم و برای استحصال روغن از دانه های روغنی مختلف استفاده می شده است که هم اکنون نیز بعضی از تولیدکنندگان از این روش ها برای تهیه روغن استفاده می کنند. توصیه ما به شما عزیزان عدم استفاده خوراکی از این روغن ها می باشد زیرا به دلیل استرلیزه نبودن دستگاه ها و ابزار روغن گیری، احتمال بروز مسمومیت در صورت استفاده، وجود دارد. روش انجام روغن گیری سنتی با توجه به مواد مورد نظر برای روغن گیری متفاوت می باشد اما در مجموع پایه و اساس یکسانی دارد.
در این روش برای استخراج روغن از دانه های گیاهان از دستگاهی مشابه با آسیاب سنگی، استفاده می شود به این صورت که دانه های مورد نظر را پس از تمیز کردن به داخل آسیاب ریخته و با نیروی محرکه ای چرخ آسیاب را به چرخش در می آورند. دانه ها در اثر سایش سنگ ها برهم، له شده و در نهایت ماده ای خمیری شکل بدست می آید که با قرار دادن آن مخزن های سوراخ دار استوانه ای و تحت فشار قرار دادن آن، باعث استخراج روغن می شوند. روغن استخراج شده از صافی خارج شده و در نهایت تفاله ها داخل مخزن باقی می ماند. برای استفاده خوراکی از این روغن ها حتما باید قبل از مصرف عمل میکروب زدایی بر روی آن انجام شود و در غیر اینصورت برای استعمال خارجی و یا سایر مصارف توصیه می شود.
به دلیل پر زحمت بودن این روش استخراج و همچنین بکر بودن محصول نهایی، روغن های بدست آمده با روش سنتی معمولا قیمت بالایی دارند. این روش بیشتر برای دانه هایی و کنجد کاربرد دارند و برای تهیه روغن های دیگر روش های متفاوتی بکار برده می شود. مثلا برای تولید روغن نارگیل پس از خرد و له کردن آن، مواد حاصل را با آب و مقدار کمی روغن فندق مخلوط کرده و پس از چند ساعت آن را از صافی رد می کنیم، سپس محلول حاصل را برای 24 ساعت در جایی بطور ساکن قرار می دهیم سپس لایه تشکیل شده بر سطح آن را جدا کرده و برای یک ساعت حرارت می دهیم. در انتها روغن را از صافی رد می کنیم. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روغن های گیاهی به مقاله دسته بندی روغن های گیاهی و ارگانیک مراجعه کنید.
یک راه دیگر برای روغن گیری مغزیجات که معمولا در خانه استفاده می شود به این صورت است که ابتدا دانه ها را حرارت داده تا برشته شود و یا این که آجیل مورد نظر را برای مدتی داخل آب ریخته و سپس پوست آن را جدا می کنیم. در صورت استفاده از هر کدام از دو راه بالا در این زمان دانه ها را با استفاده از آسیاب پودر کرده و سپس خمیر حاصل را داخل صافی ریخته و با فشار دست روغن آن را خارج می کنیم.
روغن گیری به روش قدیم
فرآیند روغن گیری به روش قدیم در مکان هایی به نام عصارخانه ها صورت میگرفته است. عصارخانه های قدیمی در ایران به مکان هایی گفته می شود که در آن ها روغن گیری از دانه های روغنی مانند کنجد و کرچک انجام می شد. این عصارخانه ها نمادی از صنعت و معماری دوران قدیم ایران هستند و برخی از آن ها به موزه تبدیل شده اند. به عنوان مثال، موزه عصارخانه شاهی در اصفهان، که در دوره شاه عباس صفوی ساخته شده، یکی از این مکان ها است که روغن گیری به روش قدیم صورت میگرفته است و روغن مورد نیاز برای روشنایی میدان، مساجد و سایر نقاط شهر را تأمین می کرده. امروزه، این موزه به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری اصفهان شناخته می شود و مرکز مطالعات فرهنگ عامه اصفهان نیز در آن قرار دارد.
مراحل روغن گیری به روش قدیم یه صورت زیر بوده است
- جمع آوری و آماده سازی دانه ها: ابتدا دانه های روغنی مانند کنجد یا کرچک جمع آوری و پاک سازی می شدند. این دانه ها سپس برای فرآیند روغن گیری آماده می شدند.
- خرد کردن دانه ها: دانه ها درون دستگاهی به نام “چوغن” قرار می گرفتند. این دستگاه از دو سنگ بزرگ تشکیل شده بود که یکی ثابت و دیگری متحرک بود. سنگ متحرک با استفاده از نیروی حیواناتی مانند الاغ یا شتر به حرکت درمی آمد و دانه ها را خرد می کرد.
- فشار و استخراج روغن: پس از خرد شدن، دانه ها تحت فشار قرار می گرفتند تا روغن آن ها استخراج شود. این فشار می توانست با استفاده از وزنه های سنگین یا دستگاه های فشاری اعمال شود.
- جمع آوری روغن: روغن استخراج شده در ظروف مخصوصی جمع آوری می شد و برای مصارف مختلف آماده می گردید. این روغن ها می توانستند برای روشنایی، پخت و پز، یا حتی مصارف دارویی به کار روند.
روغن گیری به روش صنعتی
برای تولید روغن از دانه های روغنی دستگاه های مختلفی در مقیاس های مختلف، طراحی و تولید شده اند. اساس کار این دستگاه ها به دو روش پرس گرم و سرد می باشد که در ادامه توضیحاتی درباره هر کدام ارائه می دهیم. برای تهیه انواع دستگاه های روغن گیری می توانید به سایت بکردانه مراجعه نمایید و در صورت نیاز با کارشناسان این گروه تولیدی در ارتباط باشید. شما عزیزان می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره نحوه روغن گیری نارگیل، رزهیپ و دانه های روغنی به سایت بکردانه مراجعه و یا با کارشناسان این مجموعه تماس بگیرید.
در نظر داشته باشید که روش روغن گیری با روش پرس سرد و پرس گرم، برای دانه‌ها و محصولاتی مناسب هستند که دارای روغن خالص هستند. برخی گیاهان به طور طبیعی درصد کمی روغن دارند یا اصلاً روغنی ندارند که بتوان آن را تحت فشار در فرآیند روغن‌گیری استخراج کرد. بنابراین، برای استفاده از خواص و عصاره‌های این گیاهان، نیاز است از روغن‌های پایه استفاده شود. در این روش باید از دستگاه بن ماری روغن استفاده کرد.
روغن گیری با روش پرس سرد
یکی از بهترین روش های روغن گیری، تولید روغن از دانه های روغنی به روش پرس سرد می باشد. در این روش که از راه های جدید ابداع شده در صنعت روغن گیری است، دانه را پس از تمیز کردن داخل دستگاه روغن گیری می ریزند و تحت فشار قرار می دهند و سپس روغن آن استخراج می گردد. محصول بدست آمده با این روش از نظر حفظ ارزش غذایی در سطح بالایی از کیفیت قرار دارد. قیمت روغن های بدست آمده با این روش معقول بوده و به صرفه می باشد. در برخی دستگاه های روغن گیری پرس سرد دمای اولیه دانه ها را به 40 و در برخی دیگر به 50 درجه سانتیگراد می رسانند و سپس بقیه مراحل طی می شود. گفتنی است هر چقدر دمای اولیه دانه ها کمتر باشد، روغن به دست آمده کیفیت بالاتری خواهد داشت. این روغن ها دارای رنگی شفاف می باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره روش روغن گیری پرس سرد به مقاله ای با عنوان دستگاه روغن گیری پرس سرد چیست در بخش مقالات بکردانه مراجعه نمایید. شما عزیزان می توانید برای دریافت اطلاعات در مورد دستگاه روغن گیری خانگی کوچک به سایت بکردانه مراجعه نمایید و یا با کارشناسان مجرب این گروه تولیدی تماس بگیرید.
روغن گیری با روش پرس گرم
برای روغن گیری به روش پرس گرم در ابتدا دانه های روغنی را تمیز کرده و سپس با ورود دانه ها به دستگاه، دمای آن را تا حدود 100 درجه افزایش می دهند سپس دانه ها را تحت فشار قرار داده و پرس می شوند. در این روش روغن گیری نسبت به روش پرس سرد، روغن بیشتری از دانه ها بدست می آید اما بسیاری از خواص روغن از بین می رود. این روش روغن گیری به دلیل داشتن صرفه اقتصادی، بیشتر توسط تولیدکنندگان در کارخانه ها مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش باید حتما روغن بدست آمده را در انتها تصفیه نمود. در مقاله طرز کار دستگاه روغن گیری می توانید به بررسی دقیق تر تفاوت های روش پرس سرد و گرم بپردازید.
با سلام و عرض ادب. برای اطلاع از قیمت دستگاههای روغن گیری بکردانه به صفحه اختصاصی دستگاه روغن گیری در سایت مراجعه و یا با کارشناسان بکردانه در ارتباط باشید.
سلام و عرض ادب. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با کارشناسان بکردانه در ارتباط باشید.
سلام و عرض ادب. طول عمر دستگاه های روغن گیری به عوامل مختلفی مثل کیفیت قطعات و نحوه نگهداری از آن بستگی دارد.
سلام و عرض ادب. برای استفاده خوراکی از روغن های بدست آمده از دستگاههای روغن گیری باید این روغن ها را فیلتر نمود اما در مصارف دارویی که برای استعمال خارجی کاربرد دارند گاهی حتی نباید روغن را فیلتر کرد زیرا روغن خواص درمانی خود را از دست خواهد داد.